Ethiek & Zingeving

Doen we het goede?

Kernvraag in de ethiek is ‘doen we het goede?’. Dat willen we ons binnen Zorggroep Elde Maasduinen (ZGEM) elke dag opnieuw afvragen zodat we daarvan kunnen leren en de zorg waar nodig verbeteren. Wat is van wezenlijk van belang voor cliënten? Waar draait het voor hen écht om? Wat is waardevol in het leven? Aandacht voor ‘het goede’ is nodig om zorg te geven die aansluit bij wat cliënten nodig hebben voor zoveel mogelijk levensgeluk. Ethiek en zorg gaan hand in hand. Het bieden van zorg omvat ook het begeleiden, ondersteunen en behandelen van cliënten.

Moeilijke vraagstukken

In de langdurige zorg komen we steeds vaker moeilijk te beantwoorden vragen tegen: ethische vragen. Er zijn continu ontwikkelingen en nieuwe inzichten. Mensen leven langer, hebben meerdere gezondheidsproblemen, wonen langer thuis en zijn meer aangewezen op zorg van familie.

Bij iedereen komen ooit ook vragen rondom het levenseinde om de hoek kijken. Dat geldt zeker voor oudere mensen. Wil ik mijn leven verlengen of vind ik het goed zo (reanimatie, stoppen met behandeling, euthanasie)? En er spelen vragen over de zin van het leven als: Heb ik het goed gedaan in mijn leven? Heb ik mijn leven goed geleid? Zijn alle zaken goed afgerond? Wat laat ik achter? Wij doen ons uiterste best eraan bij te dragen dat mensen aan het einde van het leven zich zo comfortabel mogelijk voelen: palliatieve zorg bieden. Aansluiten bij individuele behoeften van de mensen zelf is daarbij ons uitgangspunt.

Moeilijke vragen waar we in de zorg tegenaanlopen hebben ook te maken met de inzet van zorgtechnologie. Of omgaan met gedrag van cliënten dat we niet goed verstaan. We wikken en wegen dan goed, want iemands vrijheid beperken is dan echt het laatste wat we willen doen.

De Commissie ethiek helpt wikken en wegen

Bijdragen aan levensgeluk, verlenen van persoonsgerichte zorg, betekent in iedere situatie opnieuw afwegen wat passende zorg is. Wat dan het goede is om te doen, is niet klip en klaar. Daar wordt over gepraat en nagedacht. Het zijn soms lastige vraagstukken. Weten hoe we hiermee kunnen omgaan, verbetert de kwaliteit van zorg. Binnen ZGEM hebben we een Commissie ethiek die helpt om dat wat van wezenlijk belang is voor cliënten te belichten, te overdenken, wikken en wegen. De Commissie ethiek heeft in 2021 een infographic gepubliceerd over de visie en werkwijze van de commissie binnen ZGEM.

Aandacht voor zingeving

Ethiek en zingeving zijn onherroepelijk met elkaar verbonden. Iedereen stelt zichzelf op een bepaald moment in het leven de vraag wat de zin ervan is. Vooral bij ingrijpende gebeurtenissen bijvoorbeeld, als het leven een andere wending krijgt. Denk aan verlieservaringen die samenhangen met ouder worden of verhuizen naar een verpleeghuis. Het verlies van dierbare kan ervoor zorgen dat iemand zich eenzaam voelt.

Soms heeft iemand hulp nodig om het leven weer op te pakken en zin terug te vinden in het bestaan. Zin om ‘s morgens aan de dag te beginnen en een mooie invulling te geven aan deze dag. Maar het is ook belangrijk om zich gezien en gehoord te voelen. Zingeving is een belangrijk thema binnen ZGEM.

Zingeving is ook een belangrijk aspect in het leven van mantelzorgers, al hebben mantelzorgers en hun omgeving zelf, hier niet altijd aandacht voor. Hun leven staat in het teken van zorgen voor de ander. Opeens verandert de rol van partner naar mantelzorger. Maar wat betekent dit voor deze persoon? Het risico dat een mantelzorger overbelast raakt is groot.

Binnen ZGEM bieden wij zorg die aansluit bij het persoonlijk levensverhaal van mensen en hun individuele behoeften. Daarvoor werken we bijvoorbeeld volgens de methode van belevingsgerichte zorg. Dit is een benaderingswijze die aansluit op de leefwereld van de cliënt, rekening houdend met leefstijl, naasten, cultuur, religie en levensweg. Uitgangspunt hierbij is dat de cliënt zich comfortabel voelt en mag zijn wie hij/zij is.

Speciale aandacht voor mensen met dementie

ZGEM biedt ondersteuning aan een grote groep mensen met dementie. In deze ondersteuning is een benadering noodzakelijk die aansluit bij de mogelijkheden en behoeften van het individu, maar die ook rekening houdt met de beperkingen die ontstaan in het dagelijks leven, de impact van dementie op de persoon zelf en de naaste omgeving. En soms ook moeilijk verstaanbaar gedrag dat veroorzaakt wordt door de dementie.

Vaak wordt bij palliatieve zorg alleen gedacht aan de zorg in de stervensfase, maar de palliatieve fase kan soms jaren duren. Iemand die niet meer te genezen is – wat bij dementie het geval is – gaat immers de palliatieve fase in. Palliatieve zorg wordt daarom dagelijks en door ons allemaal verleend. Bij dementie is de zorg en behandeling gericht op kwaliteit van leven en behoud van functies, zelfzorg en positieve gezondheid. Daarnaast bieden we de cliënt ondersteuning bij zingeving en spiritualiteit. Naarmate de dementie vordert verschuift de focus naar het verlichten en onder controle houden van de symptomen en het bieden van optimaal comfort.

Geestelijke zorg 

Binnen ZGEM werken geestelijk verzorgers. De geestelijk verzorger is gespecialiseerd in begeleiding en ondersteuning bij het omgaan met levens- en zingevingsvragen, maar ook bij ethische- en morele vragen. Bij ingrijpende gebeurtenissen, maar ook bij minder ingrijpende voorvallen, komen dit soort vragen op. Dan kan het helpen om daarover met iemand te praten.

De geestelijk verzorgers willen graag aansluiten bij de levensbeschouwelijke en culturele achtergrond van mensen, alsook bij hun persoonlijke levensverhaal en kijk op het leven. Zij helpen mensen om eigen antwoorden te vinden op de levensvragen die zij zelf stellen. Een mooi voorbeeld van aandacht voor culturele achtergrond is onze locatie Het Wereldhuis. Hier wonen mensen met heel verschillende culturele en religieuze achtergronden samen, wat terug te zien is in de aankleding, sfeer, maaltijden en het vieren van verschillende geloofs- en feestdagen. Maar ook op andere locaties hebben we aandacht voor de culturele achtergrond van mensen, ook de Brabantse.

Ontwikkelingen: 

· De Commissie ethiek heeft twee nieuwe leden geworven zodat er een goede afvaardiging is van het gehele werkgebied.
· De Commissie ethiek heeft haar zichtbaarheid vergroot door het publiceren van voorstel-video’s van de leden, het organiseren van een webinar over ‘Ethiek in de zorg’ en het inrichten van een eigen pagina op intranet.
· De Commissie ethiek heeft een organisatie breed moreel beraad georganiseerd over ‘gebruik van gemeenschappelijke huiskamers’ voor een advies aan de Concerndirectie. Bij dat beraad waren cliëntvertegenwoordigers, zorgprofessionals (multidisciplinair) en teamcoaches aanwezig.
· De voorzitter van de Commissie ethiek heeft op initiatief van zorgteams zelf 10 morele beraden begeleid.
· De Commissie ethiek heeft vanuit ethisch perspectief. meegedacht met de Commissie innovatie en de Commissie onderzoek over hun visie en heeft een onderzoeksvoorstel (over innovatie) besproken vanuit ethisch perspectief.
· De Commissie heeft op verzoek van de concern directie een handvat gemaakt voor een dialoog in teams over vaccinatie dilemma’s.
· Geestelijke zorg is vanuit 1 januari 2022 beschikbaar in het hele werkgebied van ZGEM.

Doelen voor 2022

De Commissie ethiek zet haar activiteiten voort, zoals:
· Moreel beraad in de organisatie verder professionaliseren aan de hand van een goedgekeurd plan van aanpak.
· Ethiek in de zorg onder de aandacht brengen met blogs en jaarlijkse webinars.